Τα 5 στάδια του πένθους

Ο Robert Neimeyer, Αμερικανός καθηγητής ψυχολογίας και ψυχοθεραπευτής, έδωσε στο δημοφιλές βιβλίο του σχετικά με την απώλεια και το θάνατο τον τίτλο: Ν’ αγαπάς και να χάνεις. Με το βιβλίο αυτό, προσπάθησε να απαντήσει σε μια ερώτηση που βασανίζει: πώς πάει κάποιος παρακάτω όταν έχει χάσει αυτόν που αγαπά; Πώς προσαρμόζεται στην τεράστια και επώδυνη αλλαγή που φέρνει ο θάνατος ενός αγαπημένου πλάσματος;

Πριν από αυτόν, η Ελβετίδα ψυχίατρος Elisabeth Kubler-Ross, γνωστή για τη δουλειά της με ασθενείς τελικού σταδίου, προσπάθησε να οργανώσει τη διαδικασία του πένθους και της αντίδρασης στην απώλεια, σε 5 στάδια: την άρνηση, το θυμό, τη διαπραγμάτευση, την κατάθλιψη και την αποδοχή.

Στη συνέχεια ο David Kessler, ειδικός σε θέματα απώλειας και συνεργάτης της Kubler-Ross, μέσα από την προσωπική απώλεια του γιού του, πρόσθεσε ακόμη ένα στάδιο στη διαδικασία του πένθους: τη νοηματοδότηση. Με ποιον τρόπο μπορούμε να θυμόμαστε αυτούς που χάσαμε με περισσότερη αγάπη παρά πόνο; Πώς προχωράμε με έναν τρόπο που τιμά τους αγαπημένους μας εκλιπόντες;

Τα παραπάνω στάδια που προτάθηκαν και εγκαθιδρύθηκαν στη συμβουλευτική διαδικασία πένθους από την Kubler-Ross, παρατηρούνται και μελετώνται μέχρι και σήμερα από συμβούλους και ψυχοθεραπευτές. Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι δεν περιγράφουν απαραιτήτως μια γραμμική πορεία του πένθους, των συναισθημάτων και της συμπεριφοράς που τα συνοδεύουν αλλά αποτελούν μάλλον μια προσπάθεια καθησυχασμού των θεραπευόμενων και ελέγχου της διαδικασίας από την πλευρά των ειδικών ψυχικής υγείας. Παρά τις προειδοποιήσεις της Kubler-Ross για παρερμήνευση των σταδίων, το μοντέλο αυτό χρησιμοποιήθηκε από πολλούς ως διαγνωστικό κριτήριο. Μια εκτεταμένη παραμονή σε ένα ή περισσότερα από αυτά, είναι δυνατό να στοιχειοθετήσει ψυχοπαθολογία,

Αυτό το τελευταίο, έδωσε αφορμή να αμφισβητηθεί το παραδοσιακό μοντέλο των σταδίων με κύριο επιχείρημα ότι παραβλέπει τη μοναδικότητα της διαδικασίας του πένθους για κάθε άνθρωπο, παραπέμποντας σε ψυχοπαθολογία ο,τιδήποτε ξεφεύγει αυτών. Ποια είναι τα κριτήρια που κάποιος ειδικός αποφασίζει για το περιπεπλεγμένο πένθος; Ποιος αποφασίζει και με ποια κριτήρια, τι είναι φυσιολογικό πένθος και τι όχι;

Ο Neimeyer, μέσα από τη δική του κλινική παρατήρηση και έρευνα, αμφισβήτησε μερικώς το μοντέλο των 5 σταδίων, προτείνοντας μια πιο ανοιχτή θέαση της απώλειας και του θρήνου, βγάζοντας τον άνθρωπο από μια παθητική, άνευ επιλογής, στάση, καθιστώντας τον ενεργητικό στην αντιμετώπιση των προκλήσεων που θέτει ο θάνατος αντί παθητικό αποδέκτη που αντιδρά σε αυτές. 

Τέλος, μετέθεσε το στόχο της θεραπευτικής διαδικασίας: από την προσπάθεια να επιστρέψει αυτός που πενθεί σε μια πρότερη κανονική κατάσταση ολοκληρώνοντας το στάδιο της αποδοχής, σε μια διαπραγμάτευση με τον εαυτό μέσω των αλλαγών που επιφέρει η απώλεια. Αυτό, ως μια διαδικασία επιβεβαίωσης ή ανακατασκευής των προσωπικών νοημάτων που αμφισβητήθηκαν με αυτή. Με άλλα λόγια, επιβεβαιώθηκαν αυτά που πίστευα για τη ζωή ή έχω αλλάξει θέαση;

Η πρόταση του Neimeyer στηρίχθηκε σε νέες έρευνες και δεδομένα, και φυσικά εφαρμόζεται ως εξαιρετικά χρήσιμη και απαραίτητη προσέγγιση του πένθους. Εντούτοις, το μοντέλο των 5 σταδίων εξακολουθεί να είναι επιστημονικά έγκυρο, προσφέροντας μια γενική και αρκετά οργανωμένη εικόνα της διαδικασίας του πένθους, ιδιαιτέρως βοηθητική, σε μια κρίσιμη στιγμή, όπου όλα μοιάζουν αόριστα και αποδιοργανωμένα.

Neimeyer, R. A.(2006). Ν’ αγαπάς και να χάνεις. Εκδόσεις Κριτική.

Kubler-Ross, E. (1969). On death and dying. New York: Macmillan.

#πένθος #συμβουλευτικήπένθους #θάνατος #απώλεια