Όταν το σώμα μιλά

Επηρεάζουν οι σκέψεις και τα συναισθήματά μας, το σώμα μας; Και το αντίστροφο: αν δεν νιώθουμε καλά και το σώμα μας νοσεί, πώς διαμορφώνεται η διάθεση και η ψυχική μας κατάσταση;

Ο Πλάτωνας και ο Καρτέσιος πίστευαν ότι το σώμα και ο νους είναι δύο διαφορετικές οντότητες, διακριτές μεταξύ τους. Από την άλλη, ο Gabor Mate, ιατρός, ερευνητής και ομιλητής, στην εισαγωγή του βιβλίου του “Όταν το σώμα λέει όχι, το κόστος του κρυφού στρες”, αναφέρει με βεβαιότητα ότι οι άνθρωποι πάντα καταλάβαιναν ενστικτωδώς πως το μυαλό και το σώμα δεν είναι ξεχωριστές οντότητες. Την άποψη αυτή ενισχύουν πρόσφατες έρευνες που κάνουν λόγο για άρρηκτη σχέση και αλληλεξάρτηση των δύο: τα συναισθήματα και οι σκέψεις μας επηρεάζουν την κατάσταση της σωματικής μας υγείας και το αντίστροφο. Μια οργανική ασθένεια έχει αποδειχθεί ότι επηρεάζει τον τρόπο που νιώθουμε και σκεφτόμαστε για τον εαυτό μας και την υγεία μας.

Μελέτες που έγιναν αποκάλυψαν ότι η ενεργοποίηση του συμπαθητικού μας συστήματος (μάχη ή φυγή) από στρεσογόνους παράγοντες, σε συνδυασμό με αυξημένα επίπεδα κορτιζόλης, προκαλούν χρόνια δυσφορία, φλεγμονή και διακοπή της ομαλής λειτουργίας του μεταβολισμού των νευροδιαβιβαστών. Στη Σουηδία, έρευνα σε εφήβους έδειξε ότι ψυχοσωματικά παράπονα που αυτοί εξέφραζαν επίμονα, είχαν μεγάλη πιθανότητα να μεταφραστούν αργότερα σε συμπτώματα κατάθλιψης και άγχους, ειδικά για τα κορίτσια.

Είναι σημαντικό να αναφερθεί ότι αρκετές έρευνες αναφέρονται στις ψυχοσωματικές ασθένειες ως το “τυφλό σημείο” της ιατρικής κι αυτό διότι, προς το παρόν, δεν υπάρχει μια συνεκτική προσέγγιση της διάγνωσης και της θεραπείας των ασθενών που πάσχουν από αυτές, με αποτέλεσμα πολλοί από αυτούς να αγνούν ή να καλύπτουν τα συμπτώματά τους αντί να τα αντιμετωπίζουν.

Κάτι που είναι εξίσου σπουδαίο να αναφερθεί είναι ότι το άγχος και το τραύμα μπορούν να οδηγήσουν σε αλλαγές στον τρόπο συμπεριφοράς των γονιδίων, χωρίς ωστόσο αλλαγή στην αλληλουχία του DNA, επηρεάζοντας το πώς οι νευρώνες λειτουργούν και επικοινωνούν, φυσικά με αρνητικό πρόσημο. Σε έρευνα για το σύνδρομο του ευερέθιστου εντέρου, προτάθηκε ότι οι κρυμμένες αναμνήσεις που προήλθαν από ένα τραυματικό γεγονός, μπορεί να επιμείνουν για όλη τη ζωή κάποιου, λόγω των επιγενετικών διεργασιών στο εντερικό νευρικό πλέγμα. Αυτό μπορεί να παίζει ένα σημαντικό ρόλο στην έναρξη και στην πορεία της ασθένειας. 

Τα παραπάνω μας κάνουν να αναρωτιόμαστε, είναι, τελικά, το ψυχικό τραύμα και σωματικό; Όλες αυτές οι οργανικές ανακατασκευές και διεργασίες είναι οι σωματικές εκδηλώσεις του φόβου, της ανησυχίας, του θυμού και του εκνευρισμού; Πότε είναι αυτά φυσιολογικές αντιδράσεις στις δυσκολίες της ζωής και πότε όχι, ώστε να χρήζουν ψυχοθεραπευτικής και ιατρικής φροντίδας;

Το θέμα αυτό είναι εξαιρετικά περίπλοκο και απαιτεί περαιτέρω διεπιστημονική διερεύνηση. Οπότε συνεχίζεται…

Buli, B.G., Lehtinen-Jacks, S., Larm, P. et al. Trends in psychosomatic symptoms among adolescents and the role of lifestyle factors. BMC Public Health 24, 878 (2024). https://doi.org/10.1186/s12889-024-18327-x

Efremov A. Psychosomatics: Communication of the Central Nervous System through Connection to Tissues, Organs, and Cells. Clin Psychopharmacol Neurosci. 2024 Nov 30;22(4):565-577. doi: 10.9758/cpn.24.1197. Epub 2024 Sep 6. PMID: 39420604; PMCID: PMC11494424.

Karina Grigorian, Viveca Östberg, Jonas Raninen, Johan Åhlén, Sara Brolin Låftman, Prospective associations between psychosomatic complaints in adolescence and depression and anxiety symptoms in young adulthood: A Swedish national cohort study, SSM - Population Health, Volume 24, 2023, 101509, ISSN 2352-8273,

https://doi.org/10.1016/j.ssmph.2023.101509.(https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S235282732300174X)

Mate, G. (2003). Όταν το σώμα λέει όχι. Εκδόσεις Key Books.

Rigas, Ioannis. (2021). Από τον Καρτεσιανό Δυϊσμό στην Ενσώματη Νόηση.